در مورد نگهداری خودرو، یکی از مهم‌ترین مواردی که رانندگان باید به آن توجه کنند، روغن موتور است. روغن موتور نه تنها قطعات داخلی موتور را روان‌کاری می‌کند، بلکه از اصطکاک، سایش و حتی گرمای بیش از حد جلوگیری می‌کند. اما چه چیزی روغن موتور را برای این کار مناسب می‌سازد؟ پاسخ در ویسکوزیته یا همان گرانروی آن نهفته است. ویسکوزیته، که اغلب با اصطلاح گرانروی شناخته می‌شود، ویژگی‌ای است که تعیین می‌کند روغن چقدر روان یا غلیظ است و چگونه در شرایط مختلف دمایی رفتار می‌کند.
در این مقاله، به طور کامل به بررسی موضوع ویسکوزیته روغن موتور می‌پردازیم، از تعریف ساده آن گرفته تا اهمیتش در عملکرد موتور، درجه‌بندی‌ها و نکاتی برای انتخاب درست. اگر شما هم جزو کسانی هستید که می‌خواهید بیشتر درباره روغن موتور بدانید، این مقاله برایتان مفید است. بیایید با اصول اولیه شروع کنیم و گام به گام پیش برویم تا همه چیز روشن شود.
اهمیت ویسکوزیته در عملکرد موتور
ویسکوزیته نقش مهمی در عملکرد کلی موتور دارد. وقتی موتور روشن می‌شود، روغن باید سریع به تمام قطعات برسد تا از خشک کار کردن آن‌ها جلوگیری کند. در دماهای پایین، مانند صبح‌های سرد زمستانی، روغن با ویسکوزیته مناسب باید رقیق‌تر باشد تا جریان یابد و موتور را سریع‌تر راه‌اندازی کند. برعکس، در دماهای بالا که موتور گرم می‌شود، روغن باید غلیظ‌تر باقی بماند تا لایه‌ای پایدار بین قطعات ایجاد کند و از سایش جلوگیری نماید. اگر ویسکوزیته نامناسب باشد، می‌تواند منجر به افزایش اصطکاک، گرمای بیش از حد و حتی آسیب به قطعات شود.
برای مثال، در موتورهایی که در شرایط سخت کار می‌کنند، مانند خودروهای سنگین یا در ترافیک‌های طولانی، ویسکوزیته درست می‌تواند عمر موتور را افزایش دهد و مصرف سوخت را کاهش دهد.
علاوه بر روان‌کاری، ویسکوزیته بر خنک‌کنندگی موتور هم تأثیر می‌گذارد. روغن با جذب گرما از قطعات داغ، آن را به نقاط خنک‌تر منتقل می‌کند. اگر گرانروی خیلی بالا باشد، این انتقال گرما کند می‌شود و موتور بیش از حد گرم خواهد شد. از سوی دیگر، ویسکوزیته پایین ممکن است باعث شود روغن سریع‌تر تبخیر شود یا از بین برود.
بنابراین، انتخاب روغن با ویسکوزیته مناسب نه تنها عملکرد موتور را بهبود می‌بخشد، بلکه به صرفه‌جویی در هزینه‌های تعمیر هم کمک می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از روغن با گرانروی نامناسب می‌تواند سایش قطعات را تا ۲۰ درصد افزایش دهد، که این امر در بلندمدت هزینه‌های سنگینی به همراه دارد. در نهایت، ویسکوزیته یکی از عوامل اصلی در حفظ سلامت موتور است و نباید آن را دست‌کم گرفت.
| بیشتر بخوانید : همه‌چیز درباره ویسکوزیته یا گرانروی روغن صنعتی که باید بدانید |
عوامل مؤثر بر ویسکوزیته روغن موتور
ویسکوزیته روغن موتور تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد که شناخت آن‌ها به انتخاب بهتر کمک می‌کند. یکی از مهم‌ترین عوامل، دما است. با افزایش دما، گرانروی کاهش می‌یابد و روغن رقیق‌تر می‌شود، که این رابطه معکوس است. برای مثال، در زمستان‌های سرد، روغن ممکن است غلیظ شود و جریان آن کندتر گردد، در حالی که در تابستان‌های گرم، رقیق‌تر شدن آن می‌تواند مشکل‌ساز باشد. فشار هم نقش دارد؛ با افزایش فشار، ویسکوزیته کمی افزایش می‌یابد، اما این تأثیر معمولاً اندک است و در شرایط عادی موتور چندان محسوس نیست.
علاوه بر این، ترکیب شیمیایی روغن و افزودنی‌های آن بر ویسکوزیته تأثیرگذار هستند. تولیدکنندگان با اضافه کردن مواد خاص، سعی می‌کنند ویسکوزیته را در محدوده‌ای مناسب نگه دارند تا روغن در دماهای مختلف عملکرد خوبی داشته باشد. مواد زائد ناشی از کارکرد موتور، مانند ذرات فلزی یا سوخت نسوخته، هم می‌توانند گرانروی را افزایش دهند و روغن را غلیظ‌تر کنند.
بنابراین، تعویض منظم روغن برای حفظ ویسکوزیته ایده‌آل ضروری است. جنس روغن پایه هم تفاوت ایجاد می‌کند؛ روغن‌های سنتتیک معمولاً ویسکوزیته پایدارتری در برابر تغییرات دما دارند. درک این عوامل می‌تواند به رانندگان کمک کند تا روغن مناسب با شرایط آب و هوایی و نوع خودرو خود انتخاب کنند.
درجه‌بندی ویسکوزیته (استاندارد SAE)
درجه‌بندی ویسکوزیته روغن موتور توسط انجمن مهندسی خودرو (SAE) انجام می‌شود و به صورت استانداردی جهانی شناخته شده است. این درجه‌بندی معمولاً به شکل xxWyy نمایش داده می‌شود، مانند 10W40. عدد قبل از W نشان‌دهنده ویسکوزیته در دماهای پایین (زمستان) است و بین ۰ تا ۲۰ قرار می‌گیرد؛ عدد کوچکتر به معنای رقیق‌تر بودن در سرما و عملکرد بهتر در زمستان است. حرف W مخفف Winter است و جداکننده اعداد به شمار می‌رود. عدد بعد از W هم ویسکوزیته در دماهای بالا (تابستان) را نشان می‌دهد و بین ۲۰ تا ۶۰ است؛ عدد بزرگتر به معنای غلیظ‌تر بودن در گرما و مقاومت بیشتر در برابر رقیق شدن است.
این استاندارد کمک می‌کند تا روغن‌ها بر اساس شرایط آب و هوایی طبقه‌بندی شوند. برای مثال، در مناطق سردسیر مانند شمال ایران، روغن با عدد پایین‌تر قبل از W مانند 5W30 مناسب‌تر است، در حالی که در مناطق گرم مانند جنوب، روغن‌هایی با عدد بالاتر بعد از W مانند 20W50 بهتر عمل می‌کنند. فاصله بین دو عدد هم مهم است؛ فاصله بیشتر نشان‌دهنده افزودنی‌های بیشتر برای پایداری ویسکوزیته است. این درجه‌بندی ساده اما دقیق، به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا با نگاهی به بطری روغن، انتخاب درستی داشته باشند.
| جهت سفارش انواع روغن صنعتی کلیک کنید. |
انواع روغن‌ها بر اساس ویسکوزیته
روغن‌های موتور بر اساس ویسکوزیته به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مونوگرید و مولتی‌گرید. روغن‌های مونوگرید ویسکوزیته ثابتی دارند و با تغییر دما، کارایی خود را از دست می‌دهند. این نوع روغن‌ها امروزه کمتر استفاده می‌شوند چون برای فصول مختلف نیاز به تعویض دارند. در مقابل، روغن‌های مولتی‌گرید مانند 10W40، ویسکوزیته متفاوتی در دماهای بالا و پایین نشان می‌دهند و برای تمام فصول مناسب هستند. این روغن‌ها با افزودنی‌های ویژه، در سرما رقیق و در گرما غلیظ باقی می‌مانند.
انتخاب بین این انواع بستگی به نوع موتور و شرایط استفاده دارد. برای خودروهای معمولی در ایران، روغن‌های مولتی‌گرید مانند 10W40 یا 20W50 رایج هستند و نیاز به تغییر فصلی را کاهش می‌دهند. این تنوع کمک می‌کند تا رانندگان بر اساس نیازهای خاص خود، روغن مناسب انتخاب کنند و عملکرد موتور را بهینه سازند.
انتخاب ویسکوزیته مناسب بر اساس شرایط آب و هوایی
انتخاب ویسکوزیته روغن موتور درست بر اساس آب و هوا کلیدی است. در مناطق سرد، روغن با ویسکوزیته پایین در زمستان مانند 0W20 یا 5W30 توصیه می‌شود تا موتور سریع‌تر استارت بخورد. در مناطق گرم، روغن با ویسکوزیته بالاتر مانند 15W50 یا 20W50 بهتر است تا در گرما شل نشود. برای مثال، در شهرهایی مانند تهران با تغییرات فصلی، روغن مولتی‌گرید مانند 10W40 تعادل خوبی ایجاد می‌کند. همیشه به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید تا ویسکوزیته پیشنهادی سازنده را بدانید، زیرا موتورهای مختلف نیازهای متفاوتی دارند.
نکات کلیدی و اشتباهات رایج
یکی از اشتباهات رایج، نادیده گرفتن تغییرات دمایی است که می‌تواند منجر به انتخاب روغن نامناسب شود. همچنین، استفاده از روغن قدیمی که ویسکوزیته‌اش تغییر کرده، می‌تواند مشکل‌ساز باشد. نکته کلیدی، تعویض منظم روغن و انتخاب بر اساس استاندارد SAE است. علاوه بر این، روغن‌های سنتتیک اغلب ویسکوزیته پایدارتری دارند و برای موتورهای مدرن مناسب‌تر هستند.
نتیجه‌گیری
ویسکوزیته روغن موتور عامل تعیین‌کننده‌ای در سلامت و عملکرد خودرو است. با درک تعریف، اهمیت، عوامل مؤثر و درجه‌بندی آن، می‌توانید انتخاب هوشمندانه‌تری داشته باشید. همیشه به شرایط آب و هوایی و توصیه‌های سازنده توجه کنید تا موتورتان طولانی‌تر کار کند.
